"Δίκαιο και Τέχνη"
Εισήγηση στο πλαίσιο των εγκαινίων της έκθεσης ζωγραφικής με έργα δικηγόρων που διοργανώθηκε στις 20.03.2013 από το Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών
Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί
συνάδελφοι καλησπέρα σας. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον δικηγορικό σύλλογο Αθηνών
για γεγονός ότι αγκάλιασε τις καλλιτεχνικές και αισθητικές ανησυχίες των μελών
του, οργανώνοντας την έκθεση ζωγραφικής που εγκαινιάζουμε απόψε, στην οποία έχω
την τιμή και τη χαρά να συμμετέχω και εγώ.
Αν και ο τίτλος της αποψινής μου
σύντομης παρέμβασης αναφέρεται ως Δίκαιο και Τέχνη,
Και, αν και πολλά θα μπορούσαν να
ειπωθούν για την τέχνη της διαχείρισης των ανθρωπίνων σχέσεων και τη
δημιουργική σύνθεση των απλών, συχνά ασύντακτων ανθρωπίνων ιστοριών που φθάνουν
στα γραφεία όλων μας και εμείς καλούμαστε να μετατρέψουμε σε συνεκτικό λόγο και
να συνδυάσουμε με τις διατάξεις του δικαιικού μας συστήματος,
θα ήθελα αντ αυτού να καταθέσω
ενώπιόν σας κάποιες σκέψεις μου σχετικά με τον πολιτισμό, την καλλιέργεια, τους
θεσμούς και τελικά τη θέση και τη λειτουργία του καλλιτέχνη και του δικηγόρου
εντός του κοινωνικού και θεσμικού γίγνεσθαι:
Η έννοια του πολιτισμού περιλαμβάνει, στην
ευρύτητά της, την έννοια της καλλιέργειας, αλλά υπό στενότερη θεώρηση, μπορεί
να διαφοροποιηθεί από την καλλιέργεια επί τη βάσει του ισχυρισμού ότι ο
πολιτισμός συνίσταται στα μέσα και στο αποτέλεσμα της προσπάθειας μια
συλλογικής συνείδησης, της συνείδησης της πόλεως, να επιτύχει για τον εαυτό της
καλύτερους όρους προσαρμογής στον κόσμο,
ενώ καλλιέργεια είναι το αποτέλεσμα
μιας αναστοχαστικής στάσης του ανθρώπου απέναντι στη ζωή του και στον εαυτό
του.
Συνεπώς, ο πολιτισμός μπορεί να
θεωρηθεί ως μια δομή η οποία αποτελείται από τεχνολογία και θεσμούς, ενώ η
καλλιέργεια ως μια αναστοχαστική-κριτική στάση απέναντι στους θεσμούς και την
τεχνολογία και μια προσπάθεια υπέρβασης των θεσμών με τη χρήση των μύθων και
των αρχετύπων.
Η πολύπλοκη δομή του μύθου
αντιστοιχεί στη δομή των θεσμών, αλλά επειδή ο μύθος αφορά στο πνευματικό
περιεχόμενο των πραγμάτων, υπερβαίνει τους θεσμούς και γι αυτό η αλλαγή των
θεσμών προϋποθέτει αλλαγή της κυρίαρχης μυθολογίας.
Σε τελευταία ανάλυση, η καλλιέργεια
μπορεί να αποτελεί αφενός αντανάκλαση, και αφετέρου υπέρβαση του υλικού
πολιτισμού και του ενγένει τρόπου δόμησης μιας κοινωνίας αποτελώντας είτε το
φαντασιακό της υποστύλωμα, είτε τον φαντασιακό της αναμορφωτή ανάλογα με τις
εποχές, τους καιρούς και τα είδη των κοινωνιών στις οποίες αναπτύσσεται.
Όπως έγραφε και ο HUGO BALL, ένας από τους πρωτεργάτες του
καλλιτεχνικού κινήματος ΝΤΑΝΤΑ, στις 5 Μαίου 1917 για την πολιτική διάσταση της
τέχνης : η τέχνη είναι για μας μια ευκαιρία για κοινωνική κριτική, και για
πραγματική κατανόηση του αιώνα στον οποίο ζούμε.
Έτσι, η καλλιτεχνική συνείδηση
χαρακτηρίζεται από μια ιδιόμορφη καλλιτεχνική διαλεκτική σχέση μεταξύ
ελευθερίας και λογικής, αλήθειας και πλάνης, τάξης και κατάλυσης της τάξης,
αποτελεί μια πράξη αυτονομίας και όχι ανομίας.
Τα ανάλογα ισχύουν και για το ρόλο του καλλιτέχνη στις κοινωνίες. Μια τέχνη άλλωστε που απλώς
αναπαριστά ακρίτως το πνεύμα των καιρών, είναι μια τέχνη στατική. Δεν είναι
τυχαίο το γεγονός ότι άκρως συντηρητικές κοινωνίες όπως αυτή της αρχαίας
Αιγύπτου και άκρως συντηρητικοί οργανισμοί, όπως οι θρησκευτικοί, διατήρησαν
αμετάβλητη την τέχνη τους για αιώνες, για χιλιετίες, καταδεικνύοντας με τον
τρόπο αυτό την απόλυτη αντίστασή τους μπροστά στην όποια αλλαγή, ή κριτική,
επιδιώκοντας να παραμείνουν αιωνίως ως έχουν και αυταρχικά καταπνίγοντας μέσα
στο ναρκισσισμό τους κάθε φωνή που θα τους θύμιζε ότι δεν είναι τέλειες, ότι
επιδέχονται συνεπώς αλλαγής, τροποποίησης, εξέλιξης.
Από την άλλη πλευρά, όπως καλλιτέχνης ακροβατεί στο μεταίχμιο της
αναπαράστασης και της υπέρβασης των θεμελιωδών μύθων και οπτικών της κοινωνίας
στην οποία ζει, το ίδιο ισχύει και για το δικηγόρο. Πραγματι, ο ρόλος του
δικηγόρου χαρακτηρίζεται από μια σύνθετη στάση απέναντι στην έννομη τάξη: από
τη μια πλευρά, υπεραμύνεται της έννομης τάξης κι από την άλλη τη θέτει υπό
αμφισβήτηση. Αυτός ο ρόλος του δικηγόρου μπορεί να ονομαστεί και να θεωρηθεί
«κριτικός», υπό την έννοια ότι αξιολογεί το κοινωνικό περιβάλλον και επενεργεί
αναμορφωτικά επ’ αυτού αντί να εναρμονίζεται παθητικά προς αυτό. Με άλλα λόγια,
εξ ορισμού, από την ίδια του την ύπαρξη, το δικηγορικό επάγγελμα καλεί συνεχώς
την έννομη τάξη να δικαιολογήσει την ύπαρξή της και να αποδείξει την αξία της
υπέρ του ανθρώπου που της προσφέρει την υπακοή του. Ο δικηγόρος, ενεργώντας ως
ο υποστηρικτής του λόγου καθενός μέλους προσωπικά των κοινωνικών εταίρων,
προάγει την κριτική στάση απέναντι στην έννομη τάξη και καθίσταται έτσι
υπερασπιστής της κοινωνίας της αυτονομίας και προαγωγός της ελευθερίας.
Στην εποχή μας ειδικά, μια εποχή όπου
φαίνεται να εκλείπουν τα οράματα και οι ελπίδες που μπορούν να γεννήσουν τη
δύναμη που απαιτείται για την επιδίωξη και την οικοδόμηση του μέλλοντος, ο
συνδυασμός της δημιουργικής αναστοχαστικής και κριτικής στάσης απέναντι στα
θεμελιώδη νοήματα της κοινωνίας και στους θεσμούς της όπου αυτά αποτυπώνονται,
του καλλιτέχνη και του δικηγόρου, ως ανθρωπολογικών αρχετύπων της
προσπάθειας της ανθρώπινης συνείδησης να αναδομήσει και να ορίσει εκ νέου τα
δεδομένα της ζωής, συνιστά μια επιλογή ισχυροποίησης της ατομικής και
συλλογικής αυτονομίας που απαιτείται για την αναδόμηση που καθίσταται πλέον
επιτακτική ανάγκη.
«Επαναστατικά κινήματα του 19ου αιώνα, Ιλλουμινατισμός και Ανδρέας Κάλβος»
Κυρίες και Κύριοι
O 19ος αιώνας υπήρξε μια εποχή πολιτικής αστάθειας και αναταραχής. Οι δημοκρατικές, αντικληρικαλιστικές και φιλελεύθερες δυνάμεις που ανέτρεψαν τις δυτικοευρωπαικές μοναρχίες, με εμβληματική στιγμή της ιστορίας τους τη Γαλλική Επανάσταση, μάχονταν με τις δυνάμεις της συντήρησης που αποσκοπούσαν στην παλινόρθωση της μοναρχίας και με τη δικτατορία του Ναπολέοντα που κατέρρευσε, παραδίδοντας τελικά την ταλαιπωρημένη Ευρώπη στα χέρια της αυταρχικής Ιερής Συμμαχίας το 1815. Πράγματι, η οριστική ήττα του Ναπολέοντα το 1814 άνοιξε το δρόμο για την Παλινόρθωση του παλαιού καθεστώτος και την επαναχάραξη του χάρτη της Ευρώπης, ενώ την αλλαγή αυτή εξέφρασε το Συνέδριο της Βιέννης του 1815. Σε αυτό οι νικήτριες δυνάμεις δημιούργησαν τους μηχανισμούς εφαρμογής των αποφάσεων που έλαβαν, υπογράφοντας την Συνθήκη της Ιερής Συμμαχίας, κεντρικός στόχος της οποίας ήταν η αποτροπή μιας δεύτερης επανάστασης.
Γυρίζοντας πίσω στον χρόνο, ο δέκατος όγδοος αιώνας μας δίνει την ιστορική βάση των γεγονότων αυτών. Στα τέλη του δέκατου όγδοου αιώνα ανιχνεύεται και η ίδρυση της Ιλλουμινατικής Εταιρείας, η οποία έπαιξε ενεργό ρόλο στην προετοιμασία των γεγονότων που οδήγησαν στην Γαλλική Επανάσταση και έπειτα στα επαναστατικά κινήματα του δέκατου ένατου αιώνα.
Η Ιλλουμινατική εταιρεία ιδρύθηκε το 1776 στη Βαυαρία από τον Καθηγητή του κανονικού Δικαίου Άνταμ Βάισχαουπτ. Λίγο χρόνο μετά από την ίδρυσή της, η Εταιρεία διαδόθηκε σε ολόκληρη τη Γερμανία και την κεντρική Ευρώπη ,και μεταξύ των μελών της συγκαταλέγονταν μεγάλα πνεύματα της εποχής, όπως ο Γκαίτε, ο Σίλλερ και πιθανόν ο Μότσαρτ. Οι Ιλλουμινάτι κατηγορήθηκαν από την τότε εξουσία για ασέβεια, μίσος ενάντια στους ηγεμόνες και αντιπατριωτισμό και άρχισαν διώξεις εναντίον τους με ενορχηστρωτές Ιησουίτες και ορισμένους Γερμανούς πρίγκιπες. Η βαυαρική αστυνομία ανακάλυψε σημαντικό μέρος των ιλλουμινατικών αρχείων και έθεσε την Ιλλουμινατική εταιρεία υπό διωγμό. Έτσι, οι ιλλουμινατικοί πυρήνες διαλύθηκαν, και πολλοί Ιλλουμινάτι βρέθηκαν ή στη φυλακή ή στην εξορία. Οι φυγάδες Ιλλουμινάτοι ίδρυσαν νέους πυρήνες. Επίσης, συνέχιζαν να εισχωρούν στη συνήθη Μασονία για να προωθούν σε αυτήν τις ιδέες τους, εφόσον παντού ο Ιλλουμινατισμός είχε τεθεί υπό διωγμό. Παράλληλα, ποικίλες ζυμώσεις γίνονταν στις τεκτονικές Στοές της Γαλλίας, με αποτέλεσμα ο Γαλλικός τεκτονισμός να συνδεθεί με τη Γαλλική Επανάσταση του 1789. Πράγματι, τα στρατεύματα της Δημοκρατίας, μαζί με τις επαναστατικές ιδέες, μετέφεραν στις νικηφόρες εκστρατείες τους και τις τεκτονικές Στοές, οι οποίες γρήγορα μεταμορφώνονταν σε ιακωβίτικες λέσχες.Όταν τα γαλλικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Ιταλία, η οποία μέχρι τότε ζούσε υπό τον πνευματικό και πολιτικό δεσποτισμό του Πάπα, απλώθηκε ένα κλίμα Δημοκρατίας και Ελευθερίας. Η Λομβαρδία, η Μπολώνια και η Φερράρα σχημάτισαν την Εντεύθεν των Άλπεων Δημοκρατία, και αργότερα, το βασίλειο της Νάπολης έγινε η Παρθενόπεια Δημοκρατία, ενώ μια προσωρινή δημοκρατική κυβέρνηση σχηματίστηκε στην Τοσκάνη. Ο Πάπας υπέστη σημαντική κάμψη της εξουσίας του.Σύντομα όμως, ο Ναπολέων έδειξε το εξουσιαστικό του πρόσωπο. Εγκατέλειψε την ουσία του αρχικού δημοκρατικού και φιλελεύθερου πολιτικού προγράμματός του και επεδίωξε να γίνει ένας νέος πολιτικός δεσπότης στη θέση των δυνάμεων του παλαιού πολιτικού δεσποτισμού. Μάλιστα, το 1802, ο Ναπολέων, έχοντας θέσει υπό τον έλεγχό του τη Μασονία, τη μετατρέπει ουσιαστικά σε μια συντηρητική κυβερνητική υπηρεσία. Οι ιλλουμινάτοι αντιδρούν ενάντια στην εξέλιξη της Ναπολεόντειας πολιτικής και κατ επέκταση ενάντια στον έλεγχο του τεκτονισμού από την κυβέρνηση. Αυτή η αντιπολίτευση αποκρυσταλλώθηκε οργανωτικά σε μυστικές επαναστατικές αδελφότητες που είχαν τονισμένο τελετουργικό και ιεραρχία που πήγαζαν από τα μασονικά πρότυπα.Μετά την ήττα του Ναπολέοντα, και στο αντιδραστικό και απολυταρχικό πολιτικό περιβάλλον που εγκαθιδρύθηκε στην Ευρώπη από την Ιερή Συμμαχία δραστηριοποιήθηκαν πολλές εστίες αντίστασης. Μια από τις σημαντικότερες ήταν εκείνη των Καρμπονάρων. Οι Καρμπονάροι είχαν αρχικά αναλάβει επαναστατική δράση εναντίον του Ναπολέοντα και, στη συνέχεια, επεχείρησαν να επαναστατικοποιήσουν τις συνειδήσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη ενάντια σε κάθε πολιτικό και πνευματικό δεσποτισμό. Πραγματικά, οι επαναστάτες των διαφόρων ευρωπαϊκών κρατών θεωρούσαν τους εαυτούς τους «προοδευτικές και χειραφετημένες ελίτ που έπρεπε να δράσουν στους κόλπους και προς όφελος μιας τεράστιας και αδρανούς μάζας. Όλοι νοούσαν την επανάσταση ως ενιαία και αδιάσπαστη: ένα ενιαίο ευρωπαϊκό φαινόμενο μάλλον, παρά ένα άθροισμα εθνικών και τοπικών απελευθερωτικών κινημάτων. Το γεωγραφικό λίκνο του Καρμποναρισμού ήταν η Νάπολη της Ιταλίας, το πνευματικό του υπόβαθρο ήταν ο Ιλλουμινατισμός, κι είχε ιακωβίτικη καταγωγή. Μια αναφορά της εποχής μάλιστα, η οποία συντάχθηκε τον Νοέμβριο του 1815 από τον Πιέτρο Ντόλτσε προς τον Κώμη Σωράν, επισημαίνει ότι η Εταιρεία των Καρμπονάρων ιδρύθηκε από τους Ιλλουμινάτους της Νάπολης υπό την καθοδήγηση των Ιλλουμινάτων του Λονδίνου. Από το βασίλειο της Νάπολης, ο Καρμποναρισμός επεκτάθηκε σε ολόκληρη την Ιταλία, ειδικά μετά από την πτώση του Ναπολέοντα και την Παλινόρθωση. Οι Καρμπονάροι αντλούσαν μέλη από όλες τις κοινωνικές τάξεις. Στην εσωτερική συμβολιστική τους χρησιμοποιούσαν τεκτονικά σύμβολα όπως ο πέλεκυς, η αξίνα, ο γνώμονας και το ισοσκελές τρίγωνο με τον θεϊκό οφθαλμό στη μέση. Η δε δομή της οργάνωσης προσομοίαζε προς τη δομή του τεκτονισμού. Ωστόσο, πολλές τεκτονικές δυνάμεις είχαν απολέσει την εποχή εκείνη σε μεγάλο βαθμό τον δημοκρατικό και φιλελεύθερο χαρακτήρα τους. Γι’ αυτό, λόγω του πολιτικοποιημένου και ριζοσπαστικού χαρακτήρα της αδελφότητας των Καρμπονάρων, από πολλούς Ελευθεροτέκτονες θεωρήθηκε ως «εκφυλισμένη συντεχνία» που δεν είχε σχέση πλέον με τον Ελευθεροτεκτονισμό.
Με την πτώση του Ναπολέοντα στις αρχές του 1800 και την Παλινόρθωση, ανάμεσα στο 1815 με 1848, την Ευρώπη σάρωσαν τρία κύρια επαναστατικά κύματα. Το πρώτο κύμα εμφανίστηκε στα 1820 – 1824. Περιορίστηκε στη Μεσογειακή Ευρώπη και είχε επίκεντρο την Ισπανία, την Νάπολη και την Ελλάδα. Το δεύτερο επαναστατικό κύμα εμφανίστηκε στα 1829 – 1834 και επηρέασε όλη την Ευρώπη δυτικά της Ρωσίας και την βορειοαμερικανική ήπειρο. Ήταν αποτέλεσμα του εκθρονισμού των Βουρβόνων στη Γαλλία, ο οποίος πυροδότησε και τα άλλα επαναστατικά κινήματα στην Ευρώπη.
Το τρίτο και μεγαλύτερο επαναστατικό κύμα ήταν του 1848, το οποίο ήταν αποτέλεσμα χρόνιας οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής κρίσης στην Ευρώπη. Είχε χαρακτήρα παγκόσμιας επανάστασης γι’ αυτό και ονομάστηκε από τον ιστορικό Hobsbawm «η άνοιξη των λαών».
Τα επαναστατικά αυτά κινήματα του 19ου αιώνα ενεγράφησαν στα πολιτικά πρότυπα που δημιούργησε η Γαλλική Επανάσταση του 1789. Ως κύριοι μοχλοί των επαναστατικών κινημάτων αναδείχθηκαν και πάλι οι μυστικές επαναστατικές αδελφότητες ανά την Ευρώπη.
Οι Καρμπονάροι πρωτοστάτησαν και πάλι στα γεγονότα, κατά την περίοδο 1809-1832, κατά την οποία ανέπτυξαν δράση κυρίως στην Ιταλία, καθώς και στην Γαλλία, την Πορτογαλία, την Ισπανία την Ελβετία και την Πολωνία.
Οι απολυταρχικές κυβερνήσεις και οι μυστικές αστυνομίες της Ιταλίας προσπάθησαν να διαλύσουν τους Καρμπονάρους όχι μόνο με διωγμούς, δίκες και καταδίκες αλλά και με παρακρατικές οργανώσεις, οι οποίες διέπρατταν βίαιες και δολοφονικές ενέργειες σε βάρος των Καρμπονάρων. Το 1816, ο Υπουργός Αστυνομίας του Βασιλείου της Νάπολης, Πρίγκιπας Κανόζα, ίδρυσε τη δολοφονική οργάνωση Εταιρεία των Καλντεράρι, στην οποία συνένωσε άλλες αντιδραστικές οργανώσεις για να πολεμήσει με σκοτεινές ενέργειες τους Καρμπονάρους. Το Παπικό Κράτος ανέπτυξε τη δική του δολοφονική παρακρατική οργάνωση εναντίον των Καρμπονάρων, η οποία ονομάστηκε Σανφεντίστι, δηλαδή οι Υπερασπιστές της Αγίας Πίστης.
Τον Ιούλιο του 1820, ξέσπασε η εξέγερση της Νάπολης. Η Ιερή Συμμαχία, τρομοκρατημένη από τους Καρμπονάρους και γενικά από τις επαναστατικές δυνάμεις αποφάσισε στη σύνοδο του Τροπάου το 1820, συνενώνοντας όλες τις ευρωπαϊκές απολυταρχικές εξουσίες, τη βίαιη καταστολή της επανάστασης και του Καρμποναρισμού. Αυστριακοί στρατιώτες κατέπνιξαν τις επαναστάσεις της Νάπολης και του Πιεμόντε και ακολούθησαν τρομερά αντίποινα και διώξεις σε βάρος των δημοκρατικών στοιχείων. Όμως ο αγώνας των φιλελεύθερων δημοκρατών του Ιλλουμινατισμού συνεχίστηκε συμβάλλοντας καίρια στο τρίτο και μεγαλύτερο επαναστατικό κύμα του 1848.
Τέλος, στο σημείο αυτό θα ήθελα να αναφέρω ακροθιγώς τη διασύνδεση των ιλλουμινατικών ιδεωδών με την ιστορία του Νεότερου ελληνισμού, όπως αποτυπώθηκε στο πρόσωπο του κορυφαίου Έλληνα Καρμπονάρου ποιητή Ανδρέα Κάλβου.
Ο ποιητής της λυρικής τόλμης ήταν πρωτίστως πολιτικός, στρατευμένος ποιητής. Στην Φλωρεντία εντάχθηκε στους Καρμπονάρους και εξαιτίας της δράσης του συνελήφθη και απελάθηκε στην Ελβετία, στη Γενεύη τον Απρίλιο του 1821. Στα τέλη του 1820 ή στις αρχές του 1821 συνέθεσε την μακρά ωδή «Εις Θάνατον», που είναι γεμάτη από τους συμβολισμούς της καρμπονερίας και στην οποία κωδικοποιείται η ιδεολογία των καρμπονάρων:
Γράφει ο ποιητής: («Εγώ τώρα εξαπλώνω / ισχυράν δεξιάν / και την άτιμον σφίγγω / πλεξίδα των τυράννων / δολιοφρόνων / Εγώ τα σκήπτρα στάζοντα / αίματος και δακρύων / καταπατώ• και καίω / της δεισιδαιμονίας / το βαρύ βάκτρον. / Επάνω εις τον βωμόν / της αληθείας, τα σφάγια / τώρα εγώ ρίπτω• μ' άφθονα / τον λίβανον σωρεύω, / μ' άφθονα χέρια. / Ως απ' ένα βουνόν / ο αετός εις άλλο / πετάει, καιγώ τα δύσκολα / κρημνά της αρετής / ούτω επιβαίνω».
Στη Γενεύη εντάχθηκε στο κίνημα των φιλελλήνων, ενώ το 1823 εντάχθηκε στην ιακωβινική-καρμποναρική οργάνωση «Γαλάτες Αναμορφωτές» του Φίλιππου Μπουοναρόττι. Το μίσος προς τους απολυταρχικούς ηγεμόνες αποτελούσε άρθρο πίστεως για τους επαναστάτες και ιδίως για το δίκτυο της εμβληματικής επαναστατικής μορφής του Μπουοναρότι.
Επιτρέψτε μου να κλείσω την ομιλία αυτή με την πρώτη στροφή της «Εις Σάμον» ωδής του Κάλβου, η οποία ανήκει στις γνωστότερες του καλβικού έργου
«Οσοι το χάλκεον χέρι / βαρύ του φόβου αισθάνονται / ζυγόν δουλείας ας έχωσι• / θέλει αρετή και τόλμην / η ελευθερία».
Ομιλια στο πλαισιο του Φεστιβαλ"Η Αιγυπτος στην Αθηνα", 24-25 Απριλιου 2010, Τεχνοπολις του Δήμου Αθηναίων, Γκαζι, με θεμα την αρχαια αιγυπτιακη τεχνη σε σχεση με την αρχαια ελληνικη τεχνη
From the festival Egypt in Athens,that took place on April 24 and 25, 2010 at Gazi. The festival, being the first of its kind in Greece, aimed at highlighting the depth of the overgrowing relationship that has brought Egypt and Greece together and closer for centuries especially in artistic, literary and traditional arenas. Saturday morning of April 24, in this pannel, Mr. Efthimios T. Soulogiannis, professor of history of Athens, presented the Greek writers of Egypt, Mr. George Economides, graduate from Cairo University in folklore and literature, took everyone back in time reminiscing his memories from old Alexandria, Ms. Persa Koumoutsi, an author and official translator of the famous Egyptian writer Naguib Mahfouz in Greece mentioned her point of view of the subject, and Christina Florou,a lawyer and artist, spoke about art in ancient Greece and Egypt.
Ομιλια της 16ης Μαρτιου 2010 για το βιβλιο του Ν.Λαου "ΤΟ ΚΟΣΜΟΕΙΔΩΛΟ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ"
 |
"Ο κ. Νικόλαος Λάος, στο παρουσιαζόμενο βιβλίο του, συνδυάζει την οικονομία της πλήρως απελευθερωμένης αγοράς με μια απόλυτη θεωρία των ατομικών δικαιωμάτων και με μια ατομοκρατική απόρριψη του παρεμβατικού χαρακτήρα του κράτους. Οικοδομεί το πολιτικό του πρότυπο επάνω αφενός στην επιστημονική εξήγηση των λειτουργιών της αγοράς που μας έχει κληροδοτήσει η λεγόμενη Αυστριακή οικονομική σχολή, με χαρακτηριστικό εκπρόσωπο τον Λούντβιχ φον Μίζες, και αφετέρου στον ατομικιστικό αναρχισμό του Αμερικανού στοχαστή και επιχειρηματία Λίσαντερ Σπούνερ.
Το μοντέλο που εισηγείται ο κ. Νικόλαος Λάος δεν είναι μόνο καινοτόμο ως προς το ουσιαστικό του περιεχόμενο αλλά είναι επίσης καινοτόμο κατά την μεθοδολογία του. Αυτό συμβαίνει διότι πραγματώνει μια δημιουργική συγχώνευση των ακαδημαϊκών πεδίων της οικονομίας, της ιστορίας, της πολιτικής επιστήμης, της ηθικής φιλοσοφίας και της φυσικής επιστήμης.
Στο βιβλίο του «ΤΟ ΚΟΣΜΟΕΙΔΩΛΟ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ», ο κ. Λάος προτάσσει το δικαίωμα της ολικής εαυτο-ιδιοκτησίας ως τη μοναδική πολιτική αρχή η οποία είναι συμβατή με έναν ηθικό κώδικα ο οποίος μπορεί και δικαιούται να διεκδικήσει καθολικό κύρος – δηλαδή με μια καθολική ηθική. Κάθε πολιτική που θέτει ειλικρινά ως προτεραιότητά της την ελευθερία και την ανάπτυξη μέσα από την ελευθερία δεν μπορεί παρά να βασίζεται στην εαυτο-ιδιοκτησία. Που σημαίνει: Εσύ είσαι ο ιδιοκτήτης του εαυτού σου. Η άρνησή σου να δεχθείς αυτήν την πρόταση συνεπάγεται ότι κάποιο άλλο πρόσωπο μπορεί και νομιμοποιείται να προβάλλει ισχυρισμούς ελέγχου επάνω στη ζωή σου μεγαλύτερους απ’ ό,τι εσύ. Όμως κάθε πολιτική στάση η οποία είναι εγκεντρισμένη στην ελευθερία αναγνωρίζει ότι κανένα άλλο πρόσωπο και καμιά άλλη ομάδα προσώπων δεν μπορεί – δεν νομιμοποιείται – να είναι ιδιοκτήτης της δικής σου ζωής, ούτε βεβαίως και η ζωή κάποιου άλλου προσώπου μπορεί να είναι δική σου ιδιοκτησία.
Ένα προϊόν της ζωής σου και της ελευθερίας σου είναι η περιουσία σου. Η περιουσία σου είναι ο καρπός των κόπων σου, είναι προϊόν του χρόνου σου, της ενέργειάς σου και των ταλέντων σου. Η περιουσία σου είναι ένα μέρος της φύσης που μετέτρεψες με την εργασία σου σε αξία χρήσης. Επίσης, η περιουσία σου είναι ένα μέρος της περιουσίας κάποιου άλλου που σου την παραχώρησε στο πλαίσιο οικειοθελούς ανταλλαγής και αμοιβαίας συναίνεσης. Όταν οι άνθρωποι προβαίνουν σε εμπορικές συναλλαγές – όταν ανταλλάσσουν δηλαδή περιουσιακά στοιχεία – οδηγούνται σε καλύτερη οικονομικά θέση από εκείνη στην οποία θα βρίσκονταν εάν δεν προέβαιναν σε εμπορικές σχέσεις μεταξύ τους.
Στην ιστορία της ανθρωπότητας, πολλές φορές, χρησιμοποιούνται η βία και ο δόλος ως μέσα απόκτησης περιουσίας χωρίς την οικειοθελή συναίνεση του άλλου. Η βία και ο δόλος έχουν τις ακόλουθες εκδηλώσεις: Το να πάρεις τη ζωή κάποιου άλλου προσώπου είναι φόνος. Το να πάρεις την ελευθερία κάποιου άλλου προσώπου είναι δουλεία. Το να πάρεις την περιουσία κάποιου άλλου προσώπου είναι κλοπή. Αυτές οι πράξεις – ο φόνος, η δουλεία, και η κλοπή – είναι εκδηλώσεις δόλου και βίας, είτε διαπράττονται από ένα μεμονωμένο πρόσωπο είτε διαπράττονται από τους πολλούς σε βάρος των λίγων, είτε ακόμη κι αν διαπράττονται από φορείς θεσμικά κατοχυρωμένης εξουσίας, όπως οι πολιτικοί, οι δικαστές, οι εκπαιδευτικοί, κ.ο.κ.
Έχεις δικαίωμα να προστατεύσεις τη ζωή σου, την ελευθερία σου, και τη νομίμως αποκτηθείσα περιουσία σου από κάθε προσπάθεια που γίνεται να σου αφαιρέσουν μέρος ή και το σύνολο αυτών χωρίς την οικειοθελή σου συναίνεση. Έχεις δικαίωμα να αμυνθείς υπέρ της ζωής σου, της ελευθερίας σου, και της περιουσίας σου και να ζητήσεις τη βοήθεια και άλλων ανθρώπων για την άμυνά σου. Δεν έχεις όμως το δικαίωμα να αφαιρέσεις ζωή, ελευθερία, είτε περιουσία κάποιου άλλου ανθρώπου χωρίς την οικειοθελή του συναίνεση, ούτε έχεις το δικαίωμα να χρησιμοποιήσεις άλλους ανθρώπους – έστω και αυξημένου θεσμικού κύρους – για να κάνουν κάτι τέτοιο για λογαριασμό σου.
Μπορείς να επιλέγεις όποιον θέλεις για να είναι ηγέτης σου, αλλά δεν έχεις δικαίωμα να επιβάλλεις εσύ κυβερνήτες στη ζωή άλλων. Με άλλους λόγους, το σκεπτικό του κ. Λάου έχει ως εξής: έχεις το δικαίωμα να επιλέξεις κάποιον άλλον άνθρωπο και να του αναγνωρίσεις δικαιώματα και εξουσίες επάνω στη ζωή σου, την ελευθερία σου, και την περιουσία σου μεγαλύτερα από εκείνα τα οποία αναγνωρίζεις και διεκδικείς για τον εαυτό σου. Αλλά το γεγονός ότι εσύ επιλέγεις αυτήν την πολιτική στάση δεν σου δίνει το δικαίωμα να επιβάλλεις τον ηγέτη σου και σε άλλους ανθρώπους χωρίς την οικειοθελή τους συναίνεση. Για παράδειγμα, εσύ αισθάνεσαι ότι δεν είσαι, για κάποιον λόγο, ικανός να διαχειριστείς τα χρήματά σου μόνος και να επιλέξεις ποιες υπηρεσίες εκπαίδευσης, υγείας, και συνταξιοδοτικού προγραμματισμού θα αγοράσεις και γι’ αυτό επιλέγεις έναν ηγέτη, του δίνεις μέρος της περιουσίας σου με τη μορφή φόρων και ασφαλιστικών εισφορών, ώστε εκείνος να αγοράσει για λογαριασμό σου τις εκπαιδευτικές, υγειονομικές, και συνταξιοδοτικές υπηρεσίες που θα έχεις. Έχεις κάθε δικαίωμα να το κάνεις. Δεν έχετε δικαίωμα όμως, ούτε εσύ ούτε ο ηγέτης σου, να υποχρεώσετε όποιους ανθρώπους δεν το επιθυμούν να πληρώνουν φόρους και ασφαλιστικές εισφορές για να λάβουν από τον αρχηγό σου υπηρεσίες που δεν ζήτησαν και δεν θέλησαν. Η απάντηση είναι μία: ιδιωτικές κοινοτικές δομές βασισμένες στην ελεύθερη αυτο-οργάνωση. Γι’ αυτό, ο κ. Λάος αντιμετωπίζει τον καπιταλισμό της πλήρως απελευθερωμένης αγοράς ως την πληρέστερη έκφραση του αναρχισμού και τον αναρχισμό ως την πληρέστερη έκφραση του καπιταλισμού της πλήρως απελευθερωμένης αγοράς.
Ο τρόπος εκλογής ενός ηγέτη και η κοινωνική πλειοψηφία που τον στηρίζει δεν του δίνουν το δικαίωμα να διαχειρίζεται τη ζωή, την ελευθερία, και την περιουσία άλλων ανθρώπων χωρίς τις προϋποθέσεις της αμοιβαίας ανταλλαγής και της οικειοθελούς συναίνεσης. Πέρα από τις φαντασιακές ετικέτες που φέρουν οι διάφορες εξουσίες και πέρα από την αποδοχή που έχουν από τους υποτελείς τους οι διάφοροι φορείς εξουσίας, καμιά εξουσία δεν έχει το δικαίωμα να δολοφονεί, να υποδουλώνει, και να κλέβει. Και κάθε αφαίρεση ζωής, ελευθερίας, και περιουσίας χωρίς αμοιβαία συναίνεση και οικειοθελή ανταλλαγή είναι, αντιστοίχως, δολοφονία, δουλεία, και κλοπή. Οι διάφοροι φορείς θεσμικής εξουσίας – π.χ. πολιτικοί, δικαστές, κ.ο.κ. – είναι απλώς άνθρωποι και άρα δεν δικαιούνται να προβάλλουν ισχυρισμούς επάνω στα αγαθά της ζωής, της ελευθερίας, και της περιουσίας μεγαλύτερους απ’ ό,τι οι άλλοι άνθρωποι.
Ο κ. Λάος εισηγείται τον αναρχικό καπιταλισμό διακρίνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο πλήρως την θέση του από κάθε εκδήλωση κρατικού καπιταλισμού και βεβαίως από κάθε μορφή σοσιαλισμού είτε γενικότερα κολεκτιβισμού. Όπως ρητώς απορρίπτει κάθε μορφή σοσιαλισμού και κολεκτιβισμού εξίσου ρητώς απορρίπτει κάθε μορφή, φανερής είτε κρυφής, διαπλοκής των ιδιωτικών επιχειρήσεων με τις κυβερνήσεις. Στο βιβλίο ΤΟ ΚΟΣΜΟΕΙΔΩΛΟ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, καθίσταται σαφές ότι η ελεύθερη αγορά και κατ’ επέκταση η ελευθερία του ανθρώπου δεν κινδυνεύουν μόνο από τα κολεκτιβιστικά πολιτικά συστήματα αλλά κινδυνεύουν επίσης από κρατικοδίαιτους επιχειρηματίες και από τον επεκτατισμό των οικονομικών λειτουργιών του κράτους. Ο καπιταλισμός της πλήρως απελευθερωμένης αγοράς δεν είναι το πολιτικό σύστημα της πλουτοκρατίας, όπως διαδίδουν διάφοροι μηχανισμοί προπαγάνδας. Ο καπιταλισμός της πλήρως απελευθερωμένης αγοράς είναι το πολιτικό σύστημα της ατομικής ευθύνης και ελευθερίας. Στο πλαίσιο, του αναρχικού καπιταλισμού, ο επιχειρηματίας δεν έχει κανέναν πολιτικό στον οποίο μπορεί να προστρέξει για κρατική βοήθεια είτε για ανάληψη κρατικών έργων. Έχει μόνο αφενός το κεφάλαιό του στις δικές του τσέπες, ελεύθερο από κρατικές εντολές κι από κρατικούς εισπράκτορες, και αφετέρου έχει τις ικανότητές του και τις αρετές του για να προκόψει ή για να αποτύχει, ως πρόσωπο ελεύθερο και υπεύθυνο για την πορεία του στη ζωή.
Όταν ο κ. Λάος εισηγείται τον αναρχικό καπιταλισμό εισηγείται μια αναρχική δόμηση της πολιτικής οικονομίας στο πλαίσιο της οποίας όλες οι σχέσεις βασίζονται στην αμοιβαία και οικειοθελή συναίνεση των συμβαλλομένων πλευρών και τα μόνα πράγματα που απαγορεύονται είναι τα εγκλήματα κατά της ζωής, κατά της περιουσίας και κατά της ελευθερίας του ατόμου. Γι’ αυτό, ο κ. Λάος θεωρεί ως καταπάτηση των ατομικών ελευθεριών και ως ανηθικότητα το δικαίωμα του κράτους να φορολογεί για να χρηματοδοτεί την καταναγκαστική εξουσία του και τις ιδέες και τις σκοπιμότητες του κάθε κυβερνητικού παράγοντα. Για τον κ. Λάο, το κράτος δεν πρέπει να κάνει τίποτε περισσότερο από το να προστατεύει την ελευθερία του ανθρώπου και να αποτρέπει τα εγκλήματα κατά της ζωής, κατά της περιουσίας και κατά της ελευθερίας του ατόμου. Κάθε άλλη πράξη του κράτους αποτελεί για τον κ. Λάο απλώς προσβολή προς την ηθική και την ελευθερία του ατόμου."
Χριστίνα Φλώρου Απο την παρουσιαση του βιβλιου του Ν.Λαου"Μυηση, Τα Μυστήρια και οι Διδασκαλίες των Ιλλουμινατι και των Τεκτονων", 26 Ιανουαριου 2009
από αριστερά: Αθηνά Βεζύρη, Νικόλαος Λάος, Χριστίνα Φλώρου, Λεόντιος Πετμεζάς
" Με το παρόν βιβλίο, ο Νικόλαος Λάος αναδεικνύει τις διασυνδέσεις και επικαλύψεις μεταξύ των εσωτερικών παραδόσεων των αρχαίων μυστηρίων, των μεσαιωνικών αναζητήσεων του απόκρυφου, των ιπποτικών ιδεωδών και των Τεκτονικών οραμάτων για την εσωτερική αλλά και κοινωνική οικοδόμηση. Οι άξονες που δημιούργησε ο κύριος Λάος είναι οπωσδήποτε αποτέλεσμα όχι μόνο παράθεσης ιστορικών τεκμηρίων και γεγονότων, αλλά και διαύγασης του ιδιαίτερου πνευματικού περιεχομένου που εγκολπώθηκε εντός των παραπάνω συσσωματώσεων νοημάτων. Σκοπός του είναι αυτά τα αρχαία νοήματα, αυτές οι παραδόσεις, κεκαθαρμένες από ό, τι πλέον στις μέρες μας είναι περιττό λόγω της αλλαγής των ιστορικών δεδομένων, να αποτελούν χρήσιμο υλικό για τη θεμελίωση της δράσης στο σήμερα. Η διαύγαση αυτή και ο εκσυγχρονισμός θα λέγαμε των παραδόσεων, ώστε αυτές να καταστούν επίκαιρες και δημιουργικές, παίρνουν το σχήμα της Τεκτονικής Εταιρείας των Ιλλουμινάτι, η οποία προβάλλει από το βιβλίο ως η ενιαία κοίτη στην οποία μπορούν και πρέπει να εκβάλλουν όλα τα πνευματικά ρεύματα που στήριξαν το δυτικό οικοδόμημα ως σήμερα, με στόχο την ανακαίνιση ή την αναγέννησή του.
Η εποχή μας φαίνεται ως μια εποχή απαξίωσης των αξιών, των θεσμών και των μεγάλων αφηγήσεων που υποστήριζαν αυτές τις αξίες και τους θεσμούς. Είναι αλήθεια ότι ζούμε σε μια οδυνηρή, μεταβατική εποχή στην οποία, όπως έλεγε και ο Φρειδερίκος Νίτσε προφητικά, οι παλαιοί πίνακες αξιών φαίνεται να έχουν σπάσει. Κυρίαρχες ασθένειες των δυτικών κοινωνιών φαίνεται να είναι από τη μια πλευρά ένας καταθλιπτικός μηδενισμός που συχνά οδηγεί σε πολιτική και κοινωνική απόσυρση και χαύνωση ή ένας ενστικτώδης και γι αυτό άγριος ατομισμός.
Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι η παρακμή και ο θάνατος των εξωτερικών μορφών, θεσμών, τρόπων οργάνωσης, κοινωνικών τελετουργιών και εξουσιαστικών μηχανισμών, αποτελεί πάντοτε αναγκαίο στάδιο για την εξέλιξη. Δεν ωφελεί η προσκόλληση στο παρελθόν, ωστόσο θα πρέπει κανείς να μπορεί να αντιληφθεί τη συνέχεια και το αιώνιο των πνευματικών αρχών που κάθε φορά δρουν παίρνοντας τις ιστορικές μορφές της εποχής και να μην απορρίπτει τις αρχές αυτές. Μιλούμε για μια ειδική πνευματική ποιότητα που μάχεται να ενσαρκώσει και που έχει ως αρχέτυπο στη μακρά ιστορική της πορεία η δύση, την ελευθερία δια του Λόγου, τον ανθρωπισμό και την ηθική της ευθύνης. Η ποιότητα αυτή είναι πάντοτε παρούσα, ως κάλεσμα και ως λαχτάρα, είναι μια κληρονομιά που δεν πρέπει να ξεχνούμε.
Το παρόν βιβλίο μας δίνει μια οπτική διαφορετική της παρούσας κατάστασης, προβάλλοντας την άλλη όψη της εποχής, που είναι η όψη της δυνατότητας δημιουργικότητας και ελευθερίας που παρέχει η ιστορική συγκυρία. Μας θυμίζει πως κάθε αλλαγή είναι οδυνηρή ασφαλώς, αλλά αποτελεί και εξελικτική ευκαιρία. Μας καλεί λοιπόν να αντιμετωπίσουμε την αλλαγή όχι με φόβο, αλλά ως ευκαιρία δράσης με στόχο τη δόμηση μιας καλύτερης, περισσότερο ελεύθερης και δημιουργικής κοινωνίας. Μας καλεί να μην ξεχνούμε πως προορισμός του ανθρώπου είναι ο αγώνας για το πλησίασμα του ιδανικού, η επίτευξη του οποίου τοποθετείται πάντοτε σε μέλλοντα χρόνο".
Χριστίνα Φλώρου
Χριστίνα Φλώρου
Από την παρουσιαση του βιβλιου του Ν.Λαου "Οι Κωδικες του Μυστικισμου, ο Χριστιανισμος και ο Διαφωτισμος", Ιουνιος 2008
από αριστερά, Χριστίνα Φλώρου, Σταύρος Γριμάνης, Νικόλαος Λάος, Όλγα Τάντου, Άγγελος Μαρκόπουλος
"Το βιβλίο αυτό αναμετράται, τοποθετημένο καθώς είναι, στα όρια κάθε βεβαιότητας και αυτονόητης παραδοχής του δυτικού ανθρώπου, με τις μεγάλες και μικρότερες αφηγήσεις στις οποίες βασίστηκε αυτό που σήμερα ονομάζουμε δυτικός πολιτισμός. Ακολουθεί με συνέπεια και επιστημολογική ευαισθησία τα πολύπλοκα και πολυσχιδή ρεύματα σκέψης, τα σύμβολα και τα αρχέτυπα στη μακρά πορεία τους μέσα στο χρόνο, αναδεικνύοντας εύστοχα τα κομβικά σημεία που είτε ένωσαν λαούς και κοσμοθεωρητικές προσεγγίσεις δημιουργώντας νέες συσσωματώσεις νοημάτων, είτε δίχασαν συνεκτικά σύνολα και δημιούργησαν καινούριες πολιτισμικές διακλαδώσεις.
Στην εισαγωγή του βιβλίου διαβάζουμε τον ορισμό του πολιτισμού: Αυτός ορίζεται ως η προσπάθεια μιας ανθρώπινης κοινότητας να ζήσει με νόημα. Έτσι, μια πολιτισμική κοινότητα είναι μια κοινότητα στους κόλπους της οποίας οι άνθρωποι συναινούν ως προς το νόημα, τη σημασία των πραγμάτων.
Σύμφωνα με τον κ. Λάο, το είδος πολιτισμού που θα προκύψει αφορά στην πηγή άντλησης των σημασιών, δηλαδή στην νομιμοποιητική αρχή που με το κύρος της επικυρώνει και καθιερώνει τις κυρίαρχες πολιτισμικές σημασίες.
Ανέκαθεν η κοινωνία επιβάλλει στο άτομο πολιτισμικά ιδανικά στα οποία αυτό καλείται να προσαρμοσθεί και τα οποία το διαμορφώνουν και το περιορίζουν. Τίθενται λοιπόν τα εξής ερωτήματα:
Η σημερινή δυτική κοινωνία τι είδους πολιτισμό, ποιά ιδανικά επιβάλλει στον άνθρωπο; Τί λογής ανθρωπολογικό πρότυπο προβάλλει, δηλαδή ποιός είναι ο ιδεατός τύπος ανθρώπου στον οποίο ομνύει σήμερα η Δύση και από που προέρχεται ο ιδεατός αυτός τύπος ανθρώπου, από ποιές πολιτιστικές ζυμώσεις ιδεών και αντιλήψεων; Και ποιά είναι η συνεκτική αρχή, η αξιωματική θεμελίωση, το αξιακό σύστημα από το οποίο προκύπτει τόσο η υπεροχή του εν λόγω ανθρωπότυπου έναντι άλλων εναλλακτικών επιλογών όσο και τα θεωρήματα που θα κατευθύνουν και θα υπαγορεύσουν το υπαρκτικό του καταστατικό και τη δράση του; Σε τελευταία ανάλυση, Ποιά είναι η σχέση της Αλήθειας προς τα θεμέλια των πολιτισμικών ιδανικών μας και πού ανιχνεύεται αυτή, ποιά είναι τα κριτήρια και οι προυποθέσεις της;
Ο σημερινός άνθρωπος που εκκινεί να στοχάζεται πάνω στα θεμελιώδη αυτά ερωτήματα, καταρχάς έρχεται αντιμέτωπος με έναν τεράστιο όγκο δεδομένων και ερμηνειών, με πολλαπλά και πολύπλοκα συστήματα απόψεων, αντιλήψεων, στάσεων και εν τέλει απαντήσεων που δόθηκαν στη μακρά πορεία των αιώνων από τη φιλοσοφία, τη θρησκεία και την εμπειρία των προγόνων.
Με το παρόν βιβλίο, ο κύριος Λάος, πλοηγείται ανά τους αιώνες προσφέροντας με τα μέσα της ιστορίας, της φιλοσοφίας και της θεολογίας το δικό του μίτο της Αριάδνης, ώστε ο αναζητητής να πορευθεί μέσα στη Βαβέλ που δημιούργησαν οι αιώνες αντιδικιών και διαμαχών περί του νοήματος, περί του Αληθούς και του Πραγματικού."
Xριστίνα Φλώρου
